ترور یا اعدام انقلابی نوعی قتل عمدی شخصی مهم می‌باشد که با هدف کیفر و یا با اهداف سیاسی انجام می‌گیرد. فرد کشته شده دارای مقام یا شهرت یا علایق سیاسی است و یا به دلیل اهانت به یک مرام عقیدتی مانند یک مذهب مورد سو قصد قرار می‌گیرد
نامگذاری
ترور برگرفته از واژهٔ فرانسوی Terreur به معنای دهشت و دهشت‌افکنی است اما در زبان فارسی معنای دیگری پیدا کرده و در مفهوم قتل سیاسی به وسیله اسلحه متداول شده‌است. کاربرد واژهٔ ترور در این معنا احتمالاً تحت تاثیر شهرت دورهٔ ده ماهه حکومت انقلابی ژاکوبن‌ها بر فرانسه به «دوران ترور» است که در جریان آن بسیاری از ژیروندن‌های انقلابی در دادگاه‌های انقلابی با محاکماتی سریع اعدام شدند.
در واقع معنای ترور در فارسی معادل assassination در انگلیسی و Attenant در فرانسوی و آلمانی است و با تروریسم تفاوتهای بنیادین و مهمی دارد.۲
در انگلیسی ترور با assassin نامگذاری شده است که برگرفته از نام گروه شیعه پارس نزاریه٬ حشاشین٬ می‌باشد که توسط حسن صباح بنیان نهاده‌شده‌بود.۳ این گروه مابین قرن هشتم تا چهاردهم میلادی در نقاط مرکزی کشور کنونی ایران فعال بودند و با انگیزه‌های سیاسی دست به قتل می‌زدند. شایع است که قاتلان این گروه هنگام ارتکاب قتل حشیش مصرف می کردند. هر چند در صحت این شایعه ابهاماتی وجود دارد. اولین کاربرد این کلمه در زبان انگلیسی در مکبث توسط ویلیام شکسپیر در ۱۶۰۵ می‌باشد.۴۵
تاریخچه
ترور رئیس جمهور آمریکا جیمز گارفیلد در سال ۱۸۸۱
آدمکشی برای مقاصد سیاسی طرفداران بسیاری در طول تاریخ داشته‌است. سیسرو سخنور رومی کشتن افرادی که آنها را هیولاهایی با نقاب انسانی می‌نامید، به قطع اعضای از کار افتاده بدن تشبیه کرده و آن را راه جلوگیری از انتشار فساد در پیکر همگانی انسان‌ها یعنی اجتماع می‌دانست. ایدهٔ ستمگرکشی۶ سده‌ها بعد با نظریه مشروعیت مردمی حکومت پیوند می‌خورد. طرفداران ترور استدلال می‌کردند که مشروعیت حکومت ناشی از قراردادی است که با مردم بسته شده و وقتی مفاد قرارداد زیرپا نهاده می‌شود، زمینه برای از میان بردن حاکمان نیز فراهم شده است.۷
ترور و تروریسم
ستمگرکشی و دیگر شکل‌های ترور هرچند معمولاً در چارچوبی از وحشت‌افکنی (تروریسم) انجام می‌شوند، اما میان آنها و تروریسم تفاوتهای ماهوی مهمی وجود دارد.۸
مفهوم واژهٔ ترور (یعنی وحشت) یک منبع مهم ابهام‌زایی در مورد ماهیت قتل سیاسی است. واژه ترور گاه برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات تروریست‌ها استفاده می‌شود. برخی پژوهشگران همچون دیوید راپوپورت و ایویانسکی نظریه امروزین ترور را برگرفته از نظریه ستمگرکشی می‌دانند. امروزه گرایشی برای گنجاندن قتل سیاسی در چارچوب تروریسم پدید آمده و از سوی دیگر بسیاری از گروههای وحشت نیز از تاکتیک قتل سیاسی استفاده می‌کنند.۹ آشکارترین تمایز ترور و تروریسم این است که هدف یک قاتل سیاسی یک شخصیت معین است و اسلحه برای از میان بردن او استفاده می‌شود، اما هدف یک اقدام تروریستی جمعی است.۱۰
راپوپورت برای تمایز قتل سیاسی از عمل تروریستی روش بدیعی را ارائه می‌دهد که در آن به جای نفس اقدام به معنای اقدام توجه می‌شود. او تروریسم را یک فرایند و قتل سیاسی را یک رویداد می‌داند؛ «قاتل سیاسی انسانی را نابود می‌کند که -به عقیده او- یک نظام را به فساد کشانده‌است، اما تروریست نظامی را نابود می‌کند که پیشتر هر کسی را که در خود جای می‌داده به فساد کشانده‌است. قتل سیاسی یک حادثه، یک کار گذرا و یک رویداد است ولی تروریسم یک فرایند و یک روش زندگی است»
پس از انقلاب
از سال ۱۳۵۷ سازمانها و گروههای مختلف شبه نظامی در ایران با خط مشی مسلحانه به فعالیت پرداختند که حاصل عملکرد آنان طی سه دهه حدود ۱۷۰۰۰ کشته و چند هزار مجروح بوده است. این سازمانها انگیزه‌ها و ایدئولوژی‌ها مختلفی داشتند. برخی از معروف ترین سازمانهای تروریستی در ایران شامل سازمان مجاهدین خلق، حزب دموکرات کردستان، کومله، گروه فرقان، جندالله و جیش العدل هستند. برخی ترورها نیز توسط سازمانهای اطلاعاتی کشورهای خارجی از جمله اسرائیل و آمریکا صورت گرفته و عوامل برخی ترورها هیچ‌گاه شناخته نشدند. همچنین برخی سازمانهای تروریستی غیر ایرانی همچون سازمانهای سلفی در پاکستان در ترور برخی دانشمندان هسته‌ای ایران دست داشته‌اند. ایران همچنین معتقد است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با در اختیار قرار دادن اطلاعات محرمانه دانشمندان هسته ایران در ترورها همکاری داشته است.۱۲۳
اولین قربانی ترور در ایرانی ولی‌الله قرنی اولین رئیس ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که در سوم اردیبهشت ۱۳۵۸ ترور شد.۴
ترور دانشمندان هسته‌ای ایران
تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ایران (اردشیر حسین‌پور مسعود علی‌محمدی ،مصطفی احمدی روشن،مجید شهریاری، داریوش رضایی‌نژاد ،فریدون عباسی دوانی و رضا قشقایی) طی سالهای ۱۳۸۷ به بعد ترور شدند. اسراییل از سوی بسیاری از منابع بعنوان عامل ترور آنان اعلام شد.۵
در بهمن ۱۳۹۰ یک مقام آمریکایی که هویتش افشا نشد به ان‌بی‌سی نیوز گفت که ترور دانشمندان هسته‌ای ایران توسط سازمان مجاهدین خلق و با حمایت مالی، آموزشی و تسلیحاتی سرویس اطلاعاتی اسرائیل انجام شده است. او گفت دولت آمریکا از عملیات ترور مطلع است، اما نقشی در آن ندارد.۶۷
در سال ۲۰۱۲ کتابی با عنوان «Spies Against Armageddon: Inside Israel’s Secret Wars» (جاسوسان علیه آرماگادون:درون جنگ مخفیانه) توسط روزنامه نگار و کارشناس امور امنیتی و نظامی اسراییل یوسی ملمن منتشر شد که اطلاعات تازه‌ای درباره ترور دانشمندان هسته ایران ارائه می‌کرد. پیش از این اطلاعات گسترده‌ای درباره داره دست داشتن قدرت‌های بزرگ جهانی در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران در سطح رسانه‌های جهان ارائه شده بود اما این کتاب پرده‌های تازه‌ای از این موضوع را بیان کرد. در این کتاب آمده است که گروه ویژه‌ای بنام «کیدون» (در عبری به معنای سرنیزه) در داخل سازمان اطلاعات اسراییل موساد در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران دخیل بوده‌اند. نویسندگان این کتاب می‌گویند که اعضای این گروه بارها برای ترور و شناسایی وارد خاک ایران شدند.۸
حمایت علنی از ترور ایرانیان
بسیاری از مقامات و دول غربی از ترور مردم ایران بطور علنی دفاع و یا آنرا توصیه کرده‌اند. از جمله Glenn Reynolds استاد حقوق دانشگاه تنسی در سخنانی بوش را متهم به عدم انجام اقدامات کافی برای توقف برنامه هسته‌ای ایران کرده و گفته بود: «ما باید سریعا واکنش نشان دهیم و ملاهای تند رو و دانشمندان هسته‌ای را ترور کنیم.»۹
دو مقام آمریکایی جک کین ژنرال بازنشسته و از فرماندهان سابق نیروی زمینی ارتش آمریکا و رائول مارک گرشت Reuel Marc Gerecht از مشاوران ارشد کنگره و دولت آمریکا، نیز خواستار ترور سردار سلیمانی از فرماندهان سپاه پاسداران شدند. پلیس اینتر پل ایران در واکنش به این اقدام خواستار پیگیری این دو تن توسط پلیس بینالملل شده است.۱۰
جاناتان اس توبین سردبیر نشریه نو محافظه کار Commentary نیز طی مقاله‌ای گفت که کشتن دانشمندان هسته ایران ترور محسوب نمی‌شود.۱۱
ترور ایرانیان در خارج از کشور
مخالفین جمهوری اسلامی ایران متهم به دست داشتن در ترور و حمله به دهها تن از مقامات جمهوری اسلامی ایران شده‌اند.۱۲
1979 گروگانگیری ۹ ایرانی در یکی از دفاتر دولتی ایران در واشنگتن توسط ۲۴ تن از اعضای سازمان مجاهیدن خلق صورت گرفت که باعث آسیب ۵۰۰۰۰۰ دلاری به تأسیسات آن شد. گروگانگیری با دستگیری اعضای مجاهیدن خلف پایان یافت.
نامگذاری
ترور برگرفته از واژهٔ فرانسوی Terreur به معنای دهشت و دهشت‌افکنی است اما در زبان فارسی معنای دیگری پیدا کرده و در مفهوم قتل سیاسی به وسیله اسلحه متداول شده‌است. کاربرد واژهٔ ترور در این معنا احتمالاً تحت تاثیر شهرت دورهٔ ده ماهه حکومت انقلابی ژاکوبن‌ها بر فرانسه به «دوران ترور» است که در جریان آن بسیاری از ژیروندن‌های انقلابی در دادگاه‌های انقلابی با محاکماتی سریع اعدام شدند.
در واقع معنای ترور در فارسی معادل assassination در انگلیسی و Attenant در فرانسوی و آلمانی است و با تروریسم تفاوتهای بنیادین و مهمی دارد.۲
در انگلیسی ترور با assassin نامگذاری شده است که برگرفته از نام گروه شیعه پارس نزاریه٬ حشاشین٬ می‌باشد که توسط حسن صباح بنیان نهاده‌شده‌بود.۳ این گروه مابین قرن هشتم تا چهاردهم میلادی در نقاط مرکزی کشور کنونی ایران فعال بودند و با انگیزه‌های سیاسی دست به قتل می‌زدند. شایع است که قاتلان این گروه هنگام ارتکاب قتل حشیش مصرف می کردند. هر چند در صحت این شایعه ابهاماتی وجود دارد. اولین کاربرد این کلمه در زبان انگلیسی در مکبث توسط ویلیام شکسپیر در ۱۶۰۵ می‌باشد.۴۵
تاریخچه
ترور رئیس جمهور آمریکا جیمز گارفیلد در سال ۱۸۸۱
آدمکشی برای مقاصد سیاسی طرفداران بسیاری در طول تاریخ داشته‌است. سیسرو سخنور رومی کشتن افرادی که آنها را هیولاهایی با نقاب انسانی می‌نامید، به قطع اعضای از کار افتاده بدن تشبیه کرده و آن را راه جلوگیری از انتشار فساد در پیکر همگانی انسان‌ها یعنی اجتماع می‌دانست. ایدهٔ ستمگرکشی۶ سده‌ها بعد با نظریه مشروعیت مردمی حکومت پیوند می‌خورد. طرفداران ترور استدلال می‌کردند که مشروعیت حکومت ناشی از قراردادی است که با مردم بسته شده و وقتی مفاد قرارداد زیرپا نهاده می‌شود، زمینه برای از میان بردن حاکمان نیز فراهم شده است.۷
ترور و تروریسم
ستمگرکشی و دیگر شکل‌های ترور هرچند معمولاً در چارچوبی از وحشت‌افکنی (تروریسم) انجام می‌شوند، اما میان آنها و تروریسم تفاوتهای ماهوی مهمی وجود دارد.۸
مفهوم واژهٔ ترور (یعنی وحشت) یک منبع مهم ابهام‌زایی در مورد ماهیت قتل سیاسی است. واژه ترور گاه برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات تروریست‌ها استفاده می‌شود. برخی پژوهشگران همچون دیوید راپوپورت و ایویانسکی نظریه امروزین ترور را برگرفته از نظریه ستمگرکشی می‌دانند. امروزه گرایشی برای گنجاندن قتل سیاسی در چارچوب تروریسم پدید آمده و از سوی دیگر بسیاری از گروههای وحشت نیز از تاکتیک قتل سیاسی استفاده می‌کنند.۹ آشکارترین تمایز ترور و تروریسم این است که هدف یک قاتل سیاسی یک شخصیت معین است و اسلحه برای از میان بردن او استفاده می‌شود، اما هدف یک اقدام تروریستی جمعی است.۱۰
راپوپورت برای تمایز قتل سیاسی از عمل تروریستی روش بدیعی را ارائه می‌دهد که در آن به جای نفس اقدام به معنای اقدام توجه می‌شود. او تروریسم را یک فرایند و قتل سیاسی را یک رویداد می‌داند؛ «قاتل سیاسی انسانی را نابود می‌کند که -به عقیده او- یک نظام را به فساد کشانده‌است، اما تروریست نظامی را نابود می‌کند که پیشتر هر کسی را که در خود جای می‌داده به فساد کشانده‌است. قتل سیاسی یک حادثه، یک کار گذرا و یک رویداد است ولی تروریسم یک فرایند و یک روش زندگی است»
پس از انقلاب
از سال ۱۳۵۷ سازمانها و گروههای مختلف شبه نظامی در ایران با خط مشی مسلحانه به فعالیت پرداختند که حاصل عملکرد آنان طی سه دهه حدود ۱۷۰۰۰ کشته و چند هزار مجروح بوده است. این سازمانها انگیزه‌ها و ایدئولوژی‌ها مختلفی داشتند. برخی از معروف ترین سازمانهای تروریستی در ایران شامل سازمان مجاهدین خلق، حزب دموکرات کردستان، کومله، گروه فرقان، جندالله و جیش العدل هستند. برخی ترورها نیز توسط سازمانهای اطلاعاتی کشورهای خارجی از جمله اسرائیل و آمریکا صورت گرفته و عوامل برخی ترورها هیچ‌گاه شناخته نشدند. همچنین برخی سازمانهای تروریستی غیر ایرانی همچون سازمانهای سلفی در پاکستان در ترور برخی دانشمندان هسته‌ای ایران دست داشته‌اند. ایران همچنین معتقد است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با در اختیار قرار دادن اطلاعات محرمانه دانشمندان هسته ایران در ترورها همکاری داشته است.۱۲۳
اولین قربانی ترور در ایرانی ولی‌الله قرنی اولین رئیس ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که در سوم اردیبهشت ۱۳۵۸ ترور شد.۴
ترور دانشمندان هسته‌ای ایران
تعدادی از دانشمندان هسته‌ای ایران (اردشیر حسین‌پور مسعود علی‌محمدی ،مصطفی احمدی روشن،مجید شهریاری، داریوش رضایی‌نژاد ،فریدون عباسی دوانی و رضا قشقایی) طی سالهای ۱۳۸۷ به بعد ترور شدند. اسراییل از سوی بسیاری از منابع بعنوان عامل ترور آنان اعلام شد.۵
در بهمن ۱۳۹۰ یک مقام آمریکایی که هویتش افشا نشد به ان‌بی‌سی نیوز گفت که ترور دانشمندان هسته‌ای ایران توسط سازمان مجاهدین خلق و با حمایت مالی، آموزشی و تسلیحاتی سرویس اطلاعاتی اسرائیل انجام شده است. او گفت دولت آمریکا از عملیات ترور مطلع است، اما نقشی در آن ندارد.۶۷
در سال ۲۰۱۲ کتابی با عنوان «Spies Against Armageddon: Inside Israel’s Secret Wars» (جاسوسان علیه آرماگادون:درون جنگ مخفیانه) توسط روزنامه نگار و کارشناس امور امنیتی و نظامی اسراییل یوسی ملمن منتشر شد که اطلاعات تازه‌ای درباره ترور دانشمندان هسته ایران ارائه می‌کرد. پیش از این اطلاعات گسترده‌ای درباره داره دست داشتن قدرت‌های بزرگ جهانی در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران در سطح رسانه‌های جهان ارائه شده بود اما این کتاب پرده‌های تازه‌ای از این موضوع را بیان کرد. در این کتاب آمده است که گروه ویژه‌ای بنام «کیدون» (در عبری به معنای سرنیزه) در داخل سازمان اطلاعات اسراییل موساد در ترور دانشمندان هسته‌ای ایران دخیل بوده‌اند. نویسندگان این کتاب می‌گویند که اعضای این گروه بارها برای ترور و شناسایی وارد خاک ایران شدند.۸
حمایت علنی از ترور ایرانیان
بسیاری از مقامات و دول غربی از ترور مردم ایران بطور علنی دفاع و یا آنرا توصیه کرده‌اند. از جمله Glenn Reynolds استاد حقوق دانشگاه تنسی در سخنانی بوش را متهم به عدم انجام اقدامات کافی برای توقف برنامه هسته‌ای ایران کرده و گفته بود: «ما باید سریعا واکنش نشان دهیم و ملاهای تند رو و دانشمندان هسته‌ای را ترور کنیم.»۹
دو مقام آمریکایی جک کین ژنرال بازنشسته و از فرماندهان سابق نیروی زمینی ارتش آمریکا و رائول مارک گرشت Reuel Marc Gerecht از مشاوران ارشد کنگره و دولت آمریکا، نیز خواستار ترور سردار سلیمانی از فرماندهان سپاه پاسداران شدند. پلیس اینتر پل ایران در واکنش به این اقدام خواستار پیگیری این دو تن توسط پلیس بینالملل شده است.۱۰
جاناتان اس توبین سردبیر نشریه نو محافظه کار Commentary نیز طی مقاله‌ای گفت که کشتن دانشمندان هسته ایران ترور محسوب نمی‌شود.۱۱
ترور ایرانیان در خارج از کشور
مخالفین جمهوری اسلامی ایران متهم به دست داشتن در ترور و حمله به دهها تن از مقامات جمهوری اسلامی ایران شده‌اند.۱۲
1979 گروگانگیری ۹ ایرانی در یکی از دفاتر دولتی ایران در واشنگتن توسط ۲۴ تن از اعضای سازمان مجاهیدن خلق صورت گرفت که باعث آسیب ۵۰۰۰۰۰ دلاری به تأسیسات آن شد. گروگانگیری با دستگیری اعضای مجاهیدن خلف پایان یافت.